Je zou denken dat het eenvoudige antwoord op de vraag “hebben dieren ritmegevoel?” nee zou zijn. Maar dit blijkt toch niet zo eenvoudig te liggen. Volgens HenkJan Honing (hoogleraar muziekcognitie aan de UvA, en ook bekend van zijn medewerking aan De Wereld Draait Door) is de mens namelijk in essentie een muzikale diersoort, en waarom zou hij de enige diersoort zijn? Waarom zouden er geen andere dieren zijn die ritmegevoel hebben?
Pagina Inhoud
Omschrijving Muzikaliteit
Volgens HenkJan Honing in zijn boek ‘Aap slaat maat’ is muzikaliteit een verzameling eigenschappen die het mogelijk maakt om van muziek te genieten. Maar wat moet je precies weten en kunnen om muziek te kunnen waarderen? Nu kun je dat aan een mens vragen, maar bij een dier lukt het niet om te vragen of hij geniet van muziek. Bij een dier zul je dat dus zelf moeten zien en waarnemen, bijvoorbeeld door het meebewegen op de muziek.
Onderzoeken naar muzikaliteit bij dieren
Er zijn verschillende onderzoeken gedaan naar ritmegevoel bij dieren. In in ieder geval 2 duidelijke gevallen is het echt bewezen dat bepaalde dieren ritmegevoel hebben.
Snowball de Kaketoe was het eerste dier waar maatgevoel bij werd waargenomen, zo rond 2009. Hij kan verschillende dansjes in de maat doen op zijn favoriete muziek. Hij past hij zijn bewegingen ook aan wanneer de muziek langzamer of sneller wordt afgespeeld.
Ronan de Zeeleeuw ‘headbangt’ op Boohie Wonderland van Earth, Wind & Fire. Hij gaat langzamer met zijn kop meebewegen als het ritme langzamer gaat, en sneller als de muziek sneller afgespeeld wordt.
En de hond Golden (een golden retriever) lijkt zijn hoofd ritmisch op de muziek te bewegen. Hij lijkt van de muziek te genieten en stopt ook meteen met bewegen als de muziek stopt.
En zebravinken blijken in staat te zijn om nieuwe liedjes te leren.
Van een aantal van deze dieren vind je hieronder in een video afspeellijst met voorbeelden van muzikale dieren.
Video’s dieren met Ritmegevoel
Een YouTube afspeellijst met leuke filmpjes van dieren die Ritmegevoel hebben, oa Snowball de Kaketoe, Ronan de zeeleeuw en Golden de hond.
Dieren die liedjes zingen
Lola de zeehond
Ja, je leest het goed, de grijze zeehond Lola heeft liedjes leren zingen. Wetenschappers van de Schotse University of St. Andrews hebben haar het liedje ‘Twinkle Twinkle Little Star’ geleerd, oftwel ‘Roodkapje’. Het klinkt nog niet helemaal perfect, maar deze zeehond begint wel op een papegaai te lijken zo ondertussen :-).
Vogels die opera zingen
Op Youtube zijn veel filmpjes te vinden over vogels die opera zingen. Dit is er 1 van, hij zingt Mozart vanaf 0:21.
……..of reageer onder dit artikel.
Darwin over muzikaliteit bij Dieren
De Britse wetenschapper Charles Darwin, bekend van zijn evolutie-theorie, constateerde dat overal in de natuur Ritme te vinden is, en schrijft in ‘De afstamming van de mens’ uit 1871 het volgende:
De gewaarwording, zo niet het genot, van muzikale Cadenzen en van Ritme is waarschijnlijk gemeenschappelijk aan alle dieren, en hangt ongetwijfeld af van de gemeenschappelijke fysiologische aard van hun zenuwstelsel.
Zelfs crustaceeën die niet in staat zijn om enig willekeurig geluid te maken, bezitten bepaalde gehoorharen die men heeft zien gaan trillen wanneer de juiste muzikale noten werden aangeslagen. Het is bekend dat sommige honden gaan huilen wanneer zij bepaalde tonen horen. Robben appreciëren blijkbaar muziek, en hun voorliefde daarvoor ‘was bekend aan de ouden, en wordt heden ten dage dikwijls gebruikt door de jagers’.30Bij al deze dieren, namelijk insecten, amfibieën en vogels, waarvan de mannetjes gedurende het seizoen van hofmakerij muzikale tonen produceren, of louter ritmische geluiden, moeten wij geloven dat de wijfjes in staat zijn die te appreciëren, en daardoor worden geprikkeld of gecharmeerd; anders zouden de onophoudelijke inspanningen van de mannetjes en de complexe structuren die alleen zij vaak bezitten, nutteloos zijn.
Maatgevoel bij dieren
Chimpansees gaan vaak meebewegen met de muziek, blijkt uit een Japans onderzoek. Als er muziek opstaat gaan ze zwaaien of draaien met hun lichaam, of soms zelfs in de handen klappen. Een enkele chimpansee doet dat ook enigszins in de maat. Het is dus een heel rudimentair, onontwikkeld begin van maatgevoel (zoals bij menselijke baby’s).
Mannelijke chimpansees gaan ook opgewonden bewegen als het hard begint te regenen of in de buurt van watervallen.
Conclusie
Er zijn dus wel degelijk dieren met muzikaliteit en ritmegevoel. Of beter gezegd: er zijn losse gevallen van dieren met ritmegevoel muzikaliteit.
Er zijn een aantal losse dieren die ritmegevoel of muzikaliteit hebben, maar dat lijkt niet voor de gehele diersoort te gelden. De vraag blijft over: zijn dit de uitzonderingen die de regel bevestigen? Of is het bij alle dieren van die diersoort aanwezig, maar heel erg onderontwikkeld?
Onderzoekers naar muzikaliteit en ritmegevoel bij dieren en mensen
Erik Scherder
Erik Scherder , bekend van TV en diverse boeken, schrijft en vertelt veel over de hersenen, bewegen, muziek en ritme.
Lee meer over hem op deze pagina.
HenkJan Honing
HenkJan Honing is hoogleraar Muziek cognitie aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). Hij zoekt naar inzichten in hoe het luisteren naar muziek nu precies in zijn werk gaat, en onder andere onderzoek naar muzikaliteit en ritmegevoel, zowel bij mensen als bij dieren.
Hij zoekt naar antwoorden op de vraag: ‘Wat wij als muziek horen, is dat nu voor een dier ook muziek? Wat moet een dier nu kunnen, en weten, en voelen om iets als muziek te ondergaan’?
Volgens hem zijn er 2 belangrijkste eigenschappen voor muzikaliteit, die wij als mensen allemaal hebben, maar bij dieren zeldzaam zijn.
1 Maatgevoel, regelmaat kunnen horen, het kunnen horen of het tempo van de muziek langzamer of sneller gaat, dat je op muziek kan bewegen.
2 Relatief gehoor, dat je een melodie blijft herkennen als hij 1 of een paar noten hoger of lager wordt gespeeld.
Voor een zangvogel is namelijk hetzelfde melodietje een noot hoger gespeeld een andere vogel, een ander liedje. Als wij bijvoorbeeld Kortjakje een paar noten hoger horen herkennen we het meteen als ‘Kortjakje”.
Als wij naar muziek luisteren, luisteren wij naar melodie en ritme. Een zangvogel luistert eigenlijk alleen maar naar de klankkleur.
Het laatste boek van HenkJan Honing heet ‘Aap slaat maat‘, en gaat over de oorsprong van muzikaliteit bij mens en dier.
Links
- Interview met HenkJan Honing bij Podium Witteman over zijn boek ‘Aap slaat maat’.
- Pagina over Erik Scherder en muziek en hersenen
Ook mensen die denken dat ze geen Ritmegevoel hebben kunnen ritmegevoel aanleren met Ritmecoach.