In een Duitse Lederhosen is body-percussie heel normaal. Wie kent niet het oer-Duitse dijenkletsen of Schuhplattler – dans. Al springend en huppelend een ritme slaan met de handen op de dijen en schoenen. En door het toenemende aantal feesten in Oktoberfest-stijl hebben veel mensen een oktoberfest-outfit in de kast hangen.
Inhoudsopgave
- Dijenkletsen – Schuhplattler
- Hoe te dijenkletsen?
- De Geschiedenis van dijenkletsen
- De voorloper de Ländler dans
- Kleding Dijenkletsen
- Lederhosen
- Dirndl voor de dames
- Muziek
- Jodelen
- Oktoberfest
- Een Dijenkletser
- Dijenkletsen in Nederland
- Energizer of Workshop Dijenkletsen (of initiatie Billenkletsen)
- Links en Bronnen
- Vraag, opmerking of reactie?
Dijenkletsen – Schuhplattler
Dijenkletsen is echt een Nederlands woord . Soms wordt het in België ook ‘billenkletsen’ genoemd. Je zult er op internet niet veel over kunnen vinden. In het Duits is de naam voor deze dans uit Tirol namelijk “tanz in die Lederhose” of “Schuhplattler”. Schuhplatteln is Duits voor met de platte hand (plattl) op de schoen (Schuh) slaat.
De Schuhplattler springen en huppelen op de maat van de muziek. De dijenkletser slaat (plattelt) hierbij op dijen, knieën en schoenen (Schuhe) en klapt in de handen en stampt op de grond.
In het Engels heet het overigens “Thigh Chatting”.
Kijk op dijenkletsen.nl voor een energizer of workshop Dijenkletsen.
Hoe te dijenkletsen?
Er zijn een aantal verschillende slag- of klets-mogelijkheden bij het dijenkletsen:
- Met de handen slaan op de Lederhosen op het dijbeen
- Stampen met de voeten op de grond
- Met de hand(en) slaan op de voetzolen. Daarbij buig je het onderbeen achterlangs naar boven.
- Met de hand(en) slaan tegen de binnenkant van de voet. Het onderbeen wordt daarbij voorlangs schuin naar boven gebogen.
- Gewoon klappen.
Dit wordt dan gecombineerd tot een dans met een ritme, zoals op de video hieronder.
De Geschiedenis van dijenkletsen
Ze zeggen dat Dijenkletsen teruggaat tot 3000 v Christus. De 1e geschreven beschrijving ervan door een Beierse monnik dateert echter van rond het jaar 1000. Van oorsprong was het een paardans. Maar nu is het dijenkletsen een dans die door een groep mannen wordt uitgevoerd.
Van oorsprong komt de dans uit Oostenrijk. Hij is lang geleden ontstaan onder “gewone mensen” zoals houtbewerkers, boeren en jagers. Deze mensen konden in die tijd niet lezen of schrijven, en hun verbale uitdrukking was beperkt. Ze hadden echter een bovengemiddelde spierkracht en uithoudingsvermogen. En daarbij ook gevoel voor ritme en muziek. Dus lag het voor hen meer voor de hand om indruk te maken op hun (beoogde) meisje (Dirndl) met een zelf samengestelde, onbesuisde en energieke dans. Het was eigenlijk een soort van reclamedans / paringsdans. Contact met de andere sekse tijdens het dansen was in die tijd nog nauwelijks geoorloofd. De eerste paardans met wat meer contact, de wals, werd in die tijd als immoreel beschouwd.
In het midden van de 19e eeuw kwamen jongens erachter dat Schuhplattler populair was bij het publiek. Daardoor is het accent naar een vorm van showdans verschoven, van ‘ Schuhplattler ‘naar ‘Showplattler’. Daardoor kwam het spontane van de zelf-samengestelde paringsdans te vervallen. Het werd daardoor meer een choreografie, met door een groep ingestudeerde bewegingen.
Dijenkletsen nu
De dans is nu populair in delen van Beieren, Oostenrijk en Tirol. Dat is Zuid-Duitsland, Oostenrijk en Duitstalige delen van Noord-Italië. Dijenkletsen wordt meestal gezien als traditionele volksdans uit de Oostelijke Alpen-regionen.
In de Alpen en Zuid-Beieren zijn veel traditionele verenigingen die het dijenkletsen beoefenen en onderwijzen. Er zijn ook wedstrijden tussen verenigingen. Ook wordt er vaak opgetreden voor toeristen. Door de serieuze traditionele verenigingen wordt op het podium houthakken als ‘kitsch’ gezien. Evenals het gebruik maken van gestemde koebellen, acrobatiek en vlees roosteren . De groepen die voor toeristen optreden doen dit echter vaak wél.
Over de hele wereld beoefenen Zuid-Duitse en Tiroler emigranten en Verenigingen het dijenkletsen.
Traditioneel beoefenen alleen mannen („Burschenplattler“) dijenkletsen. Oorspronkelijk waren dit houthakkers. Vrouwen, maar ook kinderen werden geweerd door de traditionele verenigingen. Maar tegenwoordig zijn er ook dijenkletsgroepen met alleen jonge meisjes, ‘Schuhplattlerinnen’. Damesgroepen zijn er niet veel.
Het leren van het dijenkletsen vindt tegenwoordig plaats in verenigingsverband. Het werkt ongeveer net als op een “gewone” dansschool, en ook hier kun je dus brons, zilver of goud afdansen.
In een workshop of energizer Dijenkletsen bij Beenhakkers Slagwerk / Trommelen.nu kun je op een eenvoudige en ludieke manier de 1e beginselen leren.
De voorloper de Ländler dans
De Schuplattler paardans is weer ontstaan uit de Ländler, een langzame dans in 3/4 maat. De naam Landler is eenvoudigweg een afkorting van Landlicher Tanz, dans van het platteland. Deze dans kwam op zijn beurt weer voor uit de hofdansen zoals de Quadrille en de Minuet. Deze hofdansen hadden strikte regels. Op het platteland werd er daarenteegen meer naar eigen inzicht en muzikaliteit geïmproviseerd . Binnen deze Ländler-dans maakten de jonge mannen dan ook een geïmproviseerd solo-stuk dijenkletsen om bij hun meisje in de smaak te vallen. Hoe hoger je in de bergen komt, hoe wilder deze dansen zijn. (1) Ländler is zowel de naam voor de dans als voor de bijbehorende muziek.
Van oorsprong is het Dijenkletsen of Schuhplattler onderdeel van een paardans in 3/4 maat, de Schuhplattlertanz. Op een gegeven moment gaan de meisjes daarbij door met rokken zwaaien in een buitenkring. De jongens vormen een binnenkring op de dansvloer . Ze proberen dan indruk te maken op de meisjes maken. Dat doen ze met geïmproviseerde, moeilijke bewegingen, sprongen. En ook met acrobatische bewegingen op de maat van de muziek, het hedendaagse dijenkletsen. Eigenlijk is een soort verre voorloper van de Breakdance :-).
Kleding Dijenkletsen
Wat is de traditionele kleding voor het dijenkletsen?
Dit is de kleding die men ook vaak bij het Oktoberfest draagt. Een Duits woord wat voor deze kleding ook vaak voor gebruikt wordt is ‘Trachtenmode’.
- Natuurlijk de Lederhose (zie ook hieronder), met of zonder bretels en tussenstuk, halflang of kort.
- Een wit overhemd, of een geruit ‘Alpenhemd’.
- Een jagersgroen of grijs vilten hoedje, al dan niet met een pluim (Gamsbart)
- Kniekousen (Alpensokken) of Slobkousen, beige of grijs, eventueel met groen ingebreid motief.
Of een soort korte kousen met een soort korte beenwarmers over de kuiten (Lofers – Loferl), al dan niet met ingebreid motief in jagersgroen. - Stevige schoenen om mee te springen.
Dijenkletsende meisjes dragen dezelfde (mannen)kleding. Dijenkletsende dames zijn echter zeldzaam.
Lederhosen
Traditioneel doe je Dijenkletsen in een Lederhosen, een 3/4 leren of zeemleren broek. De lederhosen heeft vaak met bretels met een tussenstukje, zodat de bretel met tussenstuk een H vormt. De broek is versierd met borduursels of stiksels. Voor de gulp zit een ‘broekklep’, een flap die je kunt laten zakken en waaronder de gulp tevoorschijn komt. Een andere naam voor deze broek is ook Bundhosen of Kniebundhosen. Korte Lederhosen zonder borduursels zijn traditioneel alleen voor jongens.
Ze werden oorspronkelijk vroeger bij zware arbeid gedragen door heel midden-Europa,. Dit was omdat ze langer meegingen dan broeken van stof. Een echte goede Lederhose kan een levenlang meegaan, en wordt zelfs ook van vader op zoon doorgegeven. De Lederhosen symboliseren tegenwoordig nog steeds mannelijkheid en kracht.
De meeste Lederhosen worden gemaakt van vet leer, geitenleer of suède leer. Je draagt ze samen met lange kniekousen.
Duitse en Franse padvinders of scouting draen ook vaak lederhosen.
Knickerbockers (of Knickers) is iets anders, dat is meer een 3/4 pofbroek die tot net onder de knie komt.
Kijk hier voor informatie over een ludieke workshop-energizer Dijenkletsen.
Dirndl voor de dames
Dames hebben traditioneel een Dirndl aan, een traditionele Alpenjurk van de boerinnen, waar heel veel soorten in zijn. Oorspronkelijk was het de werkkleding van Oosterijkse bediendes. rond 1900 werden er modieuze varianten van gemaakt voor mensen van hogere. De Dirndl bestaat uit een witte blouse met korte pofmouwen, een jurk tot net over de knieën en samengebonden rond het middel, en een schort. De precieze uitvoering van de Dirndl en de stoffen variëren traditioneel per streek, regio of zelfs stad.
Een oorspronkelijke traditionele Dirndl is voor huiselijk gebruik op het platteland. Hij is vaak gemaakt van grijs of gekleurd linne, met een leren keurslijf. De Dirndl is ook een jurk voor de serveersters in de cafés in Zuid-Duitsland en de Alpen. Het woord Dirndl is een verkleinwoord van Dirn(e), jong meisje, wat dan weer verwant is aan het (oud-)Nederlandse woord Deerne.
Bij Bierfeesten (Biergarten) en Oktoberfeesten (Oktoberfest) dragen de vrouwen vaak een Dirndl,. Zowel in Duitsland als in Nederland.
Muziek
Traditioneel gebeurt dijenkletsen in een kleine groep. Dat is dan met live-muziek van een accordeon als begeleiding. De accordeon kan dan ook het tempo aan de dansers aanpassen. De muziek is eenvoudige instrumentale volksmuziek uit de Alpen en Tirol, Landler-muziek. Toen er plaatopnames kwamen werden sommige nummers ook door bekende artiesten (bijvoorbeeld Heino) vocaal opgenomen. Omdat er tegenwoordig ook grotere show-groepen dijenkletsers zijn gebruikt men nu ook vaak opgenomen muziek. Die is altijd hetzelfde en dus kan de hele groep de choreografie daarop afstemmen.
Jodelen
Onlosmakelijk verbonden met het dijenkletsen is natuurlijk jodelen. Die andere Beierse en Tiroler traditie Jodelen diende vroeger in de Alpen en Tirol als een manier te communiceren in de bergen. Jodelen is namelijk 1 van de hardste manieren om je stem te gebruiken. Men gebruikte jodelen zowel om berichten aan elkaar door te geven, als naar het vee. Als de boer op de boerderij jodelde, dan keken de koeien die aan het grazen waren op, en rinkelde de bel die om hun nek zat. Dit was voor de herders het teken om de koeien weer naar de stal te brengen.
Bij een workshop dijenkletsen van dijenkletsen.nl wordt ook een eenvoudige vorm van jodelen geleerd.
De Duitse Jodelkoning is Franzl Lang, met zijn bekende Kufsteiner lied.
Maar ook in allerlei andere culturen is er gezang te vinden dat op jodelen lijkt: Africa, Hawaii, Bulgarije, Roemenië, en Madagascar. Vroeger in Amerika deden cowboys ook aan jodelen (yodeling), en nu nog steeds in sommige cowboy-liedjes.
Oktoberfest
In het begin van het najaar, als de bladeren gaan vallen, begint ook het seizoen van de Oktoberfesten en het Dijenkletsen weer!
In het begin van het najaar, als de bladeren gaan vallen, begint ook het seizoen van de Oktoberfesten en het Dijenkletsen weer!
Dijenkletsen, Lederhosen en Dirndls zijn onlosmakelijk verbonden met het Oktoberfest. Dit is een traditioneel bierfeest in München. Vandaar dat het hoogseizoen van de workshops dijenkletsen vaak parallel loopt aan het Oktoberfeest-seizoen.
Maar ook buiten het hoogseizoen is dijenkletsen het hele jaar door populair. Soms ook als de mussen van het dak vallen in de zomer :-)
Het officiële Oktoberfest in München (Bayern, Beieren, Zuid-Duitsland) begint al in september. Het loopt tot ongeveer half oktober. Het feest is in de jaren naar voren in het seizoen geschoven om meer kans op goed weer te hebben. In Nederland houden we deze feesten meestal op de maand oktober. Hoewel het hele Oktoberfeesten-seizoen in Nederland van september tot Nieuwjaar loopt.
Ook in Nederland en België worden er vaak een Oktoberfeest georganiseerd de laatste jaren. Er waren in Nederland in 2022 meer dan 170 openbare Oktoberfeesten.
Een Dijenkletser
Een zogenaamde ‘dijenkletser’ heeft niets met echt dijenkletsen of schuhplattler te maken. Een dijenkletser lijkt iemand die aan het dijenkletsen is,. Een dijenkletser is in de Nederlandse taal echter meestal een woord voor een grap of een mop die een heel uitbundige reactie oproept. Een mop die zo leuk is dat je er heel hard van moe lachen, dat je erom op je dijen slaat van het lachen.
Met het woord ‘dijenkletsen’ kunnen mensen dus soms ook ‘hard om iets lachen’ of schaterlachen bedoelen.
Dijenkletsen in Nederland
In Nederland zijn er geen verenigingen, groepen of lessen dijenkletsen, maar je kunt wel een energizer of workshop Dijenkletsen doen bij Beenhakkers Slagwerk / Trommelen.nu. Kijk hier voor meer info over een workshop of energizer Dijenkletsen
Jurgen Freihlich hield van 2017 tot 2019 een ludiek Nederlands kampioenschap dijenkletsen tijdens zijn familieshow. Dit was .in de Efteling op het Steenbokplein, bij het helaas ter ziele gegane Negen Pleinen Festijn.
Energizer of Workshop Dijenkletsen (of initiatie Billenkletsen)
Kijk op dijenkletsen.nl voor informatie over een vrolijke energizer of workshop Dijenkletsen. Of zoals ze het in België noemen een initiatie Billenkletsen. Leer een eenvoudige vorm van op de dijen kletsen. Geschikt voor bijna alle soorten groepen en locaties.
Links en Bronnen
- (1) Bron: www.landesverband-ooe.at
- Wikipedia over Schuhplattler in het Engels.
- Wikipedia in het Duits over Schuhplattler.
- Een informatief stuk over de Lederhosen staat op Wikipedia.
- Dirndl op Wikipedia.
- Duitse Wikipedia pagina over Ländler
- Wikipedia in het Duits over Oktoberfest
- Oktoberfest op Wikipedia Nederlands
- Workshop of Energizer Dijenkletsen bij dijenkletsen.nl
Vraag, opmerking of reactie?
Stel een vraag onder dit artikel., of plaats een opmerking of reactie.
Is er ook in Nederland een groep die optreed met dijenkletsers ?
Bij mijn weten niet, moet je de grens over denk ik :-)