Wat is Dijenkletsen of Schuhplattler?

In een Duitse Lederhosen is body-percussie heel normaal. Wie kent niet het oer-Duitse dijenkletsen of Schuhplattler – dans. Al springend en huppelend een ritme slaan met de handen op de dijen en schoenen. En door het toenemende aantal feest in Nederland in Oktoberfest-stijl hebben heel veel mensen een oktoberfest-outfit in de kast hangen.

Kijk hier voor informatie over een ludieke workshop-energizer Dijenkletsen.

Workshop Dijenkletsen

Dijenkletsen – Schuhplattler

Dijenkletsen is echt een Nederlands woord (soms wordt het in België ook ‘billenkletsen’ genoemd) waarover je op internet niet veel zult kunnen vinden. In het Duits is de naam voor deze dans uit Tirol namelijk “tanz in die Lederhose” of “Schuhplattler”. Schuhplatteln is Duits voor met de platte hand (plattl) op de schoen (Schuh) slaat.
Er wordt gesprongen en gehuppeld op de maat van de muziek. De dijenkletser slaat (plattelt) hierbij op dijen, knieën en schoenen (Schuhe) en klapt in de handen en stampt op de grond.
In het Engels heet het overigens “Thigh Chatting”.

Ontvang gratis Tips voor Ritmegevoel

Info over de VideoCursus Ritmecoaching

---

Kijk op dijenkletsen.nl voor een energizer of workshop Dijenkletsen.

Hoe te dijenkletsen?

Er zijn een aantal verschillende slag- of klets-mogelijkheden bij het dijenkletsen:

• Met de handen slaan op de Lederhosen op het dijbeen
• Stampen met de voeten op de grond
• Met de hand(en) slaan op de voetzolen. Het onderbeen wordt daarbij achterlangs gebogen naar boven.
• Met de hand(en) slaan tegen de binnenkant van de voet. Het onderbeen wordt daarbij voorlangs schuin naar boven gebogen.
• Gewoon klappen.

Dit wordt dan gecombineerd tot een dans met een ritme, zoals op de video hieronder.

De Geschiedenis van dijenkletsen

Er wordt gezegd dat Dijenkletsen teruggaat tot 3000 v Christus , maar de 1e geschreven beschrijving ervan door een Beierse monnik dateert van rond het jaar 1000. Van oorsprong was het een paardans, maar nu is het dijenkletsen een dans die door een groep mannen wordt uitgevoerd.

Van oorsprong komt de dans uit Oostenrijk en is lang geleden ontstaan onder “gewone mensen” zoals houtbewerkers, boeren en jagers. Deze mensen konden in die tijd niet lezen of schrijven, en hun verbale uitdrukking was beperkt. Ze hadden echter een bovengemiddelde spierkracht en uithoudingsvermogen, en gevoel voor ritme en muziek. Dus lag het voor hen meer voor de hand om indruk te maken op hun (beoogde) meisje (Dirndl) met een zelf samengestelde, onbesuisde en energieke dans. Het was eigenlijk een soort van reclamedans / paringsdans.
Contact met de andere sekse tijdens het dansen was in die tijd nog nauwelijks geoorloofd. De eerste paardans met wat meer contact, de wals, werd in die tijd als immoreel beschouwd.
In het midden van de 19e eeuw kwamen jongens erachter dat Schuhplattler populair was bij het publiek. Daardoor is het accent naar een vorm van showdans verschoven, van ‘ Schuhplattler ‘naar ‘Showplattler’. Daardoor kwam het spontane van de zelf-samengestelde paringsdans te vervallen, en werd het meer een choreografie met door een groep ingestudeerde bewegingen.

De dans is nu populair in delen van Beieren, Oostenrijk en Tirol (Zuid-Duitsland, Oostenrijk en Duitstalige delen van Noord-Italië). Dijenkletsen wordt meestal gezien als traditionele volksdans uit de Oostelijke Alpen-regionen.

In de Alpen en Zuid-Beieren zijn er nu nog steeds veel traditionele verenigingen die het Dijenkletsen beoefenen en onderwijzen. Er zijn ook wedstrijden tussen verenigingen. Ook wordt er vaak opgetreden voor toeristen. Door de serieuze traditionele verenigingen wordt op het podium houthakken, het gebruik maken van gestemde koebellen, acrobatiek en vlees roosteren als ‘kitsch’ gezien. Door groepen die voor toeristen optreden wordt dit echter wél veel gedaan.
Behalve in Tirol en omstreken wordt het dijenkletsen ook over de hele wereld beoefend door Zuid-Duitse en Tiroler emigranten en Verenigingen.

Traditioneel wordt dijenkletsen alleen door mannen („Burschenplattler“) gedaan, oorspronkelijk door houthakkers, en werden vrouwen, maar ook kinderen geweerd door de traditionele verenigingen. Maar tegenwoordig zijn er ook dijenkletsgroepen met alleen jonge meisjes, ‘Schuhplattlerinnen’. Damesgroepen zijn er niet veel.

Het leren van het dijenkletsen vindt tegenwoordig plaats in verenigingsverband. Het werkt ongeveer net als op een “gewone” dansschool, en ook hier kun je dus brons, zilver of goud afdansen.

In een workshop of energizer Dijenkletsen bij Beenhakkers Slagwerk / Trommelen.nu kun je op een eenvoudige en ludieke manier de 1e beginselen leren.

De voorloper de Ländler dans

De Schuplattler paardans is weer ontstaan uit de Ländler, een langzame dans in 3/4 maat. De naam Landler is eenvoudigweg een afkorting van Landlicher Tanz, dans van het platteland. Deze dans kwam op zijn beurt weer voor uit de hofdansen zoals de Quadrille en de Minuet. Deze hofdansen hadden strikte regels, terwijl op het platteland er meer naar eigen inzicht en muzikaliteit geïmproviseerd werd. Binnen deze Ländler-dans maakten de jonge mannen dan ook een geïmproviseerd solo-stuk dijenkletsen om bij hun meisje in de smaak te vallen. Hoe hoger je in de bergen komt, hoe wilder deze dansen zijn. (1)
Ländler is zowel de naam voor de dans als voor de bijbehorende muziek.

Van oorsprong is het Dijenkletsen of Schuhplattler onderdeel van een paardans in 3/4 maat, de Schuhplattlertanz, waarbij op een gegeven moment de meisjes doorgaan met rokken zwaaien in een buitenkring. De jongens vormen een binnenkring op de dansvloer en proberen indruk te maken op de meisjes maken geïmproviseerde, moeilijke bewegingen, sprongen, en acrobatische bewegingen op de maat van de muziek, het hedendaagse dijenkletsen. Eigenlijk is een soort verre voorloper van de Breakdance :-).

Kijk hier voor informatie over een ludieke workshop-energizer Dijenkletsen.

Workshop Dijenkletsen

Kleding Dijenkletsen

Wat is de traditionele kleding voor het dijenkletsen?
Dit is de kleding die ook vaak bij het Oktoberfest gedragen wordt. Een Duits woord wat voor deze kleding ook vaak voor gebruikt wordt is ‘Trachtenmode’.

• Natuurlijk de Lederhose (zie ook hieronder), met of zonder bretels en tussenstuk, halflang of kort.
• Een wit overhemd, of een geruit ‘Alpenhemd’.
• Een jagersgroen of grijs vilten hoedje, al dan niet met een pluim (Gamsbart)
• Kniekousen (Alpensokken) of Slobkousen, beige of grijs, eventueel met groen ingebreid motief.
  Of een soort korte kousen met een soort korte beenwarmers over de kuiten (Lofers – Loferl), al dan niet met ingebreid motief in jagersgroen.
• Stevige schoenen om mee te springen.

Dijenkletsende meisjes dragen dezelfde (mannen)kleding. Dijenkletsende dames zijn zeldzaam.

Lederhosen

Traditioneel doe je Dijenkletsen in een Lederhosen, een 3/4 leren of zeemleren broek. De lederhosen heeft vaak met bretels met een tussenstukje, zodat de bretel met tussenstuk een H vormt. De broek is versierd met boruursels of stiksels. Voor de gulp zit een ‘broekklep’, een flap die je kunt laten zakken en waaronde de gulp tevoorschijn komt. Ze worden soms ook Bundhosen or Kniebundhosen genoemd. Korte Lederhosen zonder borduursels worden traditioneel alleen door jongens gedragen.

Ze werden oorspronkelijk vroeger bij zware arbeid gedragen door heel midden-Europa, omdat ze langer meegingen dan broeken van stof. Een echte goede Lederhose kan eenlevenlang meegaan, en wordt zelfs ook van vader op zoon doorgegeven. De Lederhosen worden vaak nog steeds gezien als een symbool van mannelijkheid en kracht.

De meeste Lederhosen worden gemaakt van vet leer, geitenleer of suède leer. Ze worden vaak samen met lange kniekousen gedragen.

Lederhosen worden ook vaak gedragen door de Duitse en Franse padvinders of scouting.
Knickerbockers (of Knickers) is iets anders, dat is meer een 3/4 pofbroek die tot net onder de knie komt.

Dirndl voor de dames

Dames hebben traditioneel een Dirndl aan, een traditionele Alpenjurk van de boerinnen, waar heel veel soorten in zijn. Oorspronkelijk was het de werkkleding van Oosterijkse bediendes. rond 1900 werden er modieuze varianten van gemaakt voor mensen van hogere. De Dirndl bestaat uit een witte blouse met korte pofmouwen, een jurk tot net over de knieën en samengebonden rond het middel, en een schort. De precieze uitvoering van de Dirndl en de stoffen variëren traditioneel per streek, regio of zelfs stad.

Een oorspronkelijke traditionele Dirndl voor huiselijk gebruik op het platteland werd vaak van grijs of gekleurd linnen gemaakt, met een leren keurslijf.
De Dirndl is ook een jurk voor de serveersters in de cafés in Zuid-Duitsland en de Alpen. Het woord Dirndl is een verkleinwoord van Dirn(e), jong meisje, wat dan weer verwant is aan het (oud-)Nederlandse woord Deerne.

De Dirndl wordt ook veel gedragen bij Bierfeesten (Biergarten) en Oktoberfeesten (Oktoberfest), zowel in Duitsland als in Nederland.

Kijk hier voor informatie over een ludieke workshop-energizer Dijenkletsen.

Workshop Dijenkletsen

Muziek

Traditioneel wordt dijenkletsen in een kleine groep gedaan met een accordeon (1 of 2) als begeleiding. De accordeon kan dan ook het tempo aan de dansers aanpassen. De muziek is eenvoudige instrumentale volksmuziek uit de Alpen en Tirol, Landler-muziek.
Toen er plaatopnames kwamen werden sommige nummers ook door bekende artiesten (bijvoorbeeld Heino) vocaal opgenomen.
Omdat er tegenwoordig ook grotere show-groepen dijenkletsers zijn wordt nu ook vaak opgenomen muziek gebruikt. Die is altijd hetzelfde en dus kan de hele groep de choreografie daarop afstemmen.

Jodelen

Onlosmakelijk verbonden met het dijenkletsen is natuurlijk die andere Beierse traditie van het jodelen. Jodelen werd vroeger in de Alpen en Tirol gebruikt te communiceren in de bergen. Jodelen is namelijk 1 van de hardste manieren om je stem te gebruiken. Men gebruikte jodelen zowel om berichten aan elkaar door te geven, als naar het vee. Als er vanuit de boerderij gejodeld werd keken de koeien die aan het grazen waren op, en rinkelde de bel die om hun nek zat. Dit was voor de herders het teken om de koeien weer naar de stal te brengen

Bij een workshop jodelen van dijenkletsen.nl wordt ook een eenvoudige vorm van jodelen geleerd.

De Duitse Jodelkoning is Franzl Lang, met zijn bekende Kufsteiner lied.

Maar ook in allerlei andere culturen is er gezang te vinden dat op jodelen lijkt: Africa, Hawaii, Bulgarije, Roemenië, en Madagascar. En zelfs door cowboys in Amerika werd er vroeger gejodeld (yodeling), en nu nog steeds in sommige cowboy-liedjes.

Oktoberfest

In het begin van het najaar, als de bladeren gaan vallen, begint ook het seizoen van de Oktoberfesten en het Dijenkletsen weer!

Dijenkletsen, Lederhosen en Dirndls zijn onlosmakelijk verbonden met het Oktoberfest: een traditioneel bierfeest in München. Vandaar dat het hoogseizoen van het dijenkletsen vaak parallel loopt aan het Oktoberfeest- seizoen: September-December.

Het officiële Oktoberfest in München (Bayern, Beieren, Zuid-Duitsland) begint al in september en loopt tot ongeveer half oktober. Het feest is in de jaren naar voren in het seizoen geschoven om meer kans op goed weer te hebben.
In Nederland houden we deze feesten meestal op de maand oktober, hoewel het hele Oktoberfeesten-seizoen in Nederland van september tot Nieuwjaar loopt.

Ook in Nederland en België worden er vaak een Oktoberfeest georganiseerd de laatste jaren. Er waren in Nederland in 2022 meer dan 170 openbare Oktoberfeesten.

Dijenkletsen, Lederhosen en Dirndls zijn onlosmakelijk verbonden met het Oktoberfest. Vandaar dat het hoogseizoen van de workshops en energizers dijenkletsen vaak parallel loopt aan het Oktoberfeest- seizoen: september-december.

Maar ook buiten het hoogseizoen wordt er het hele jaar door op de dijen gekletst. Soms ook als de mussen van het dak vallen in de zomer :-)

Een Dijenkletser

Een ‘dijenkletser’ heeft meestal niets met dijenkletsen te maken. Een dijenkletser lijkt iemand die aan het dijenkletsen is,. Een dijenkletser is in de Nederlandse taal echter meestal een woord voor een grap of een mop die een heel uitbundige reactie oproept. Een mop die zo leuk is dat je er heel hard van moe lachen, dat je erom op je dijen slaat van het lachen.
Met het woord ‘dijenkletsen’ wordt dus soms ook bedoeld ‘hard om iets lachen’ of schaterlachen.

Dijenkletsen in Nederland

In Nederland zijn er geen verenigingen, groepen of lessen dijenkletsen, maar je kunt wel een energizer of workshop Dijenkletsen doen bij Beenhakkers Slagwerk / Trommelen.nu. Kijk hier voor meer info over een workshop of energizer Dijenkletsen

Jurgen Freihlich hield in de Efteling bij het helaas ter ziele gegane Negen Pleinen Festijn van 2017 tot 2019 op het Steenbokplein een ludiek Nederlands Kampioenschap Dijenkletsen tijdens zijn familieshow .

Energizer of Workshop Dijenkletsen (of initiatie Billenkletsen)

Kijk op dijenkletsen.nl voor informatie over een vrolijke energizer of workshop Dijenkletsen, of zoals ze het in België noemen een initiatie Billenkletsen. Leer een eenvoudige vorm van op de dijen kletsen. Geschikt voor bijna alle soorten groepen en locaties.

Kijk hier voor informatie over een ludieke workshop-energizer Dijenkletsen.

Workshop Dijenkletsen

Links en Bronnen

• (1) Bron: www.landesverband-ooe.at
• Wikipedia over Schuhplattler in het Engels.
• Wikipedia in het Duits over Schuhplattler.
• Een informatief stuk over de Lederhosen staat op Wikipedia.
• Dirndl op Wikipedia.
• Duitse Wikipedia pagina over Ländler
• Wikipedia in het Duits over Oktoberfest
• Oktoberfest op Wikipedia Nederlands
• Workshop of Energizer Dijenkletsen bij dijenkletsen.nl