Jodelen is een manier van zingen zonder woorden. Het is een volksgezang in lettergrepen en klanken ipv woorden. Jodelahiti….. Kenmerkend is de snelle afwisseling tussen hoge en lage tonen, met grote sprongen tussen borst- en kopstem. Jodeln gebeurt meestal in traditionele klederdracht uit de Alpen.
Ontstaan Jodelen
Jodelen is van oorsprong een communcatiemiddel uit de Alpen. De herders hielden er hun kuddes mee bij elkaar. In de bergen echoot dit stemgeluid tussen de bergen. Daardoor kun je er grote afstanden mee overbruggen. Zo konden de herders een boodschap overbrengen van de ene naar de herder op de andere berg.
Tegenwoordig wordt er veel gejodeld bij het dijenkletsen in lederhosen, of bij muziek uit de Alpen.
Waar wordt er gejodeld?
Jodelen komt ook in veel andere landen en bij andere volkeren voor. Bijvoorbeeld de pygmeeën, cowboys en Eskimo’s Jodelen op hun manier. Maar ook in Spanje, Lapland, de Schotse Hooglanden, Zweden, China, Thailand, India, Roemenië, de Kaukasus en Polen. Eigenlijk overal waar een grote afstand in de bergen overbrugd moet worden.
Jodel liederen
Tegenwoordig zijn er professionele jodelaars en zelfs jodel-festivals in de Alpen. Er zijn ook veel liedjes en muzieknummers met jodelen. Daarbij wordt vaak in het refrein een stukje gejodeld in een :gewoon” liedje. Bijvoorbeeld bij Amerikaanse cowboy-liedjes en in Duitstalige nummers. In Duitsland was Franzl Lang een bekende jodelaar met een aantal hits.
Een bekend nummer waar in gejodeld wordt is ” The lion sleeps tonight” of Wimoerh”.
Yodeling Cowboys
Na de Alpen en Duitsland wordt er het meest gejodeld in Amerika. Daar heet jodelen overigens yodeling. Er zijn daar zelfs heuse jodelwedstrijden.Jimmy Rodgers staat bekend als “the father of american Yodeling.
Andere bekende Amerikaanse Yodelers zijn bijvoorbeeld Gene Autrey, Roy Rogers, Jack Guthrie, Zeke Clements, Don Edwards. Er zijn ook veel dames / cowgirls die jodelen.
Zelfs Bill Hailey jodelde en speelde western-muziek. voor zijn grote hit “Rock around the clock”.
Video Jodelen leren
2-Delige Duitstalige video over Zwitsers jodeln leren – eenvoudig gemaakt.
- 1 inleiding / introductie.
- 2 waar gaat het om
Naturjodeln in Zwitserland
Nergens wordt er zoveel gejodeld als in Zwitserland. Er zijn daar namelijk bijna 1000 verenigingen waar er gejodeld wordt. In totaal hebben deze meer dan 12.000 leden.
Naturjodeln
Uit Zwitserland komt ook het naturjodeln. Daarbij wordt er meerstemmig in reine stemming* gejodeld. Het natuurjodeln gebeurt langzaam en gedragen. In tegenstelling tot het snelle volksmuziek-jodelen uit Tirol.
* Reine stemming is de oorspronkelijke oude, zuivere stemming. Deze is gebaseerd op natuurlijke boventonen. Op een instrument heeft iedere toonsoort daarbij nét een andere stemming. Met de huidige gelijkzwevende stemming kun je wél in alle toonsoorten spelen. Daarbij worden de afstanden tussen de 12 noten rekenkundig gelijkgetrokken. Dit is een soort compromis om op een instrument in alle toonsoorten het minst vals te klinken.
Jodelkoor
In Zwitserland zijn er ook groepen mensen die samen meerstemmig (natur-)jodelen in een jodelkoor. Ze zijn ook wat deftiger gekleed (zie hieronder) dan de lederhose werkkleding in Tirol.
Jodelen in Nederland
Wist je dat in Nederland er in de jaren 50-60 ook een Nederlandse zangeres Olga Lowina was, die Nederlandstalige jodelnummers zong?
In België was Bobbejaan Schoepen (van Bobbejaanland) als cowboy natuurlijk ook een jodelaar.
Beenhakkers Slagwerk gebruikt in zijn Workshops en Energizers Dijenkletsen ook eenvoudig jodelen
Jodelende dieren
Ook apen gebruiken jodelen als communicatie. Denk maar aan de kreet van Tarzan, die opgevoed was door apen. Sommige apen hebben een stembereik van 3 octaven. Dat halen zowel mensen als professionele jodelaars niet
En ook deze grappige (maar ook bange) kat jodelt :-).
Hoe omschrijf je jodelen?
Een aantal verschillende omschrijvingen:
- Snel van de borsttonen in de falsettonen overspringen.
- Zingen met een snelle wisseling van buikstem naar kopstem.
- Jauchzen: voortdurend overslaan van het borstregister in het kopregister.
- Eigenaardige wijze van zingen, met snel overgaan van borsttonen in koptonen.
- Alpenzang, zang in de bergen, Zwitserse zangkunst.
- Manier van zingen bij de Alpenbewoners.
Links
- Wikipedia NL over jodel.
- Uitgebreider Artikel over Yodeling op Wikipedia English
- De meest uitgebreide Duitstalig pagina over Jodeln.
- Yodel-Ay-Ee-Oooo. Engelstalig boek van Bart Pantenga over Yodeling als globaal fenomeen.
- Naturjodeln info op Zwitserse website.
- Workshops en Energizers Dijenkletsen, waar ook eenvoudig jodelen bij zit..